طلا و جواهراتاز شاخه های صنایع دستی ایرانی فیروزه کوبی می باشد. این هنر از 60 سال پیش در مشهد انجام می شده است و بعدها در اصفهان رواج پیدا کرده است. سنگ فیروزه از دیر باز جزو زیباترین سنگ ها می باشدو کهن ترین معدن فیروزه در دنیا در ایران در شهر نیشابور می باشد.از این سنگ در نماهای سنگی مساجد استفاده می شده است همچنین در جواهر سازی و زیر آلات بعنوان نگین و .. نیز کاربرد بسیار زیادی دارد.
سنگ های مورد استفاده در فیروزه کوبی
فیروزه در دو نوع گچی – سفید و سنگیِ آبی – سبز وجود دارد که کیفیت های متنوعی دارند. سنگ فیروزه آبی- سبز بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد زیرا در برابر گرما و فشار تحمل بالایی دارد.و برای فیروزه کوبی باید سنگ قابلیت تحمل بالا را داشته باشد.
ابزارهای مورد نیاز برای فیروزه کوبی
1-ظروف مسی مخصوص فیروزه کوبی
2-چکش
3-چراغ بنزینی یا چراغ گاز
4-انبر دستی
5-پنس
6- سمباده
7-چسب فیروزه کوبی
8- سنگ های فیروزه کوبی
روش و مراحل فیروزه کوبی
فیروزه کوبی شامل چند مرحله میشود که در زیر به آنها اشاره میکنیم:
1-ساخت و پرداخت شی مسی:
نخست فیروزه کوب ظرف مسی را باید آماده کند .برای اینکار سفارش به مسگر داده میشود و وسیله مورد نظرش ساخته و آماده میگردد.مس مورد استفاده در فیروزه کوبی کمی متفاوت است زیرا باید دارای فرورفتگی باشد تا فیروزه بر روی ان قرار بگیرد.بنابراین ظرف و یا وسیله باید فرورفتگی یا برآمدگی دشاته باشد که به آن خم میگویند. این خم ها با دستگاه بر روی مس ایجاد میگردد.
2-چسباندن فیروزه بر روی شی مورد نظر:
مرحله دومی که در فیروزه کوبی انجام میپذیرد آماده کردن فیروزه و شستشو جداکردن قطعات آن است و بعد هنرمند با دقت به وسیله چسب و حرارت قطعات فیروزه را به روی سطح شی میچسباند و با فشار بر روی لاک یا همان چسب مجکم میگرداند.
3-تراش و پرداخت کار نهایی:
در آخر باید لاک روی فیروزه که قهوه ای رنگ است صیقل داده شود. همچنین برای صیقل دادن سنگ فیروزه از تیغه الماسه استفاده میگردد. سنگ های فیروزه تراش داده شده و منظظم میگرددو سمباده نیز به آن زده میشود.همچنین برای اینکه قابلیت شستشو داشته باشد پلی استر بر روی ان قرار میگیرد.
ظرف های فیروزه کوبی
- شیرینی خوری
- آجیل خوری
- چای خوری
- کاسه و بشقاب
- آینه و شمعدان
- گلدان
- کشکول
- سینی و گالش
- شکلات خوری
- سنبلدان
- سماور
امروزه این هنر کاربرد بیشتری دارد و در تزیین و زیباس ازی جواهرات و تابلو نیز کاربرد زیادی دارد.
روش های نگه داری از ظروف فیروزه کوبی
برای اینکه این هنر بتواند ماندگار باشد و بر اثر مرور زمان آسیب نبیند باید نکاتی را درنگه درای ان بکار بریم که در زیر به آن اشاره می شود:
- فیروزه کوبی نباید در معرض تابش نور مستقیم خورشید باشد؛
- در معرض گرما و حرارت زیاد نباشند؛
- برای شستشوی ظروف فیروزه موب شده از مواد شیمیایی استفاده نگردد؛
- عطر و ادکلن و مواد روغنی اسپری نشود؛