طلا و جواهراتزعفران یک گیاه دارویی مهم است که به خانواده زنبق تعلق دارد استفاده از این گیاه در طب سنتی به دوران باستان بر می گردد. استفاده های دارویی سنتی از این گیاه توسط مطالعات علمی نیز مورد تایید قرار گرفته است زعفران دارای فعالیتهای بیولوژیکی مختلفی از جمله اثرات ضد سرطانی محافظت کنندگی ،عصبی ضد التهابی و محافظت کنندگی قلبی می باشد. این ویژگی ها احتمالا به حضور چندین کاروتنوئید و محصولات آپوکاروتنوئیدی آنها در این گیاه دارویی مرتبط است. در این مقاله به ارائه دقیق دانش موجود در ارتباط با استفاده های پزشکی سنتی از زعفران و سپس تایید داروشناختی آن در علم جدید پرداخته خواهد شد.
محصولات طبیعی بعنوان منبع اصلی داروهای موثر بلحاظ داروشناسی مورد پذیرش قرار گرفته و احتمال میرود که همچنان نیز منابع پایدار اصلی در تولید داروهای جدید باشند. حدود 60درصد جمعیت جهان منحصرا به گیاهان و محصولات بدست آمده از گیاهان وابسته اند . استفاده از برگ گل، ساقه، میوه و ریشه گیاهان در سیستمهای درمانی سنتی مختلف در سراسر جهان امری ناشناخته نبوده و اثرات مثبت خود را در جلوگیری از بیماریها و ناهنجاریهای مختلف و بطور کلی کارکرد مناسب یک اندام و یا کل بدن به اثبات رسانده است. زعفران یک گیاه دارویی مهم است که در کشورهای حاره و نیمه حاره برای درمان برخی از انواع بیماریها در سطح وسیعی مورد استفاده قرار میگرفته است. استفاده از زعفران برای دستیابی به اهداف درمانی به دوران روم و یونان باستان بر می گردد از زعفران برای درمان مشکلات ،شکمی ،نفخ ،سرفه ،کولیک ،بیخوابی، اختلال زنانه و بیماری قلبی بعنوان داروی مسکن و آرامبخش و همچنین استفاده از خواص قی آور آن استفاده می شده است.
استفاده از زعفران در طب سنتی چین مرسوم بوده و در کتاب طب سنتی چینی با عنوان “یی لین جی یاو که در زمان سلسله مینگ قرن شانزدهم نوشته شده نیز به این گیاه اشاره شده است. در این کتاب طب ،چینی اثرات زعفران بر بهبود گردش خون بمنظور از بین بردن خون ایستایی بطور مشروح توضیح داده شده است .بطور مشابهی در طب اسلامی نیز یکی از مهمترین کتابهای پزشکی کتاب القانون یا قانون در طب ابوعلی سینا می باشد. در این کتاب به توضیح ۸۰۰ داروی طبیعی پرداخته شده و در آن بخشی مجزا به بیان خواص درمانی زعفران اختصاص داده شده است. در طب هندی از زعفران بعنوان یک ماده آدابپتوژن نام برده شده است .
زعفران باعث تسهیل هضم شده و روغنهای قرار آن در درمان بی خوابی اثرات مفیدی دارد. در جنوب آسیا از زعفران بطور وسیعی برای بیماریهای کبد، کلیه و مثانه و همچنین درمان و با استفاده میشود تنتور زعفران برای درمان بیماریهای پوستی مانند زرد زخم مفید است.
برخی از کاربردهای مهم زعفران در طب سنتی
- ضد درد و ضد التهاب
- گوش درد، درد ،دندان ،تورم آماس ،گوش درد مقعد، نقرس، درد سرطان، التهاب لثه ناراحتی ناشی از دندان درآوردن در نوزادان
- مسکن، ضد هیستری محرک سیستم عصبی مرکزی، خواب آور،
- سیستم قلبی عروقی محرک قلب، برطرف کننده انسداد عروق
- سیستم عصبی مرکزی موثر بر بیماریهای روانی تسکین دهنده ضعف اعصاب، ضد تشنج
- بیماری های چشمی
- معده و روده
- سیستم تناسلی
- درد چشم اشک ریزی چشم روز کوری، بیماری قرنیه و آب ،مروارید، عفونت چرکی ،چشم ناخنک چشم، ضعف بینایی اشتها آور درمان کاهش اشتها، درمان هموروئید
- سقط کننده درمان آمنوره فقدان قاعدگی)، تقویت کننده قوای
- جنسی درمان ناتوانی جنسی
- بیماری های عفونی ضد باکتری ضد عفونی کننده ضد قارچ ضد سرخک، ضد آبله
- سیستم تنفسی
- درمان آسم ،برونشیت خلط آور، ضد سیاه سرفه، ضد تنگی نفس
دانش سنتی خواص درمانی زعفران محققین سراسر جهان را مجذوب خود کرده است و تنها در طی چند دهه اخیر چندین مولکول از این گیاه جدا سازی شده اند که دارای اهمیت دارویی فوق العاده ای هستند این مولکولهای فعال بحلاظ بیولوژیکی همان آپو کاروتنوئیدهای منحصر به فرد زعفران مانند کروستین ،کروسین پیکروکروسین و سافرانال هستند. مشخص شده است که این مولکولها دارای فعالیتهای دارویی متنوعی هستند که دامنه ای از محافظت عصبی تا اثرات ضد سرطانی را شامل میشود .
زعفران و محافظت عصبی
تخریب عصبی عارضه برخی از بیماریهای سیستم عصبی بدن است. این دسته از بیماریها سبب بروز مشکلات فراوان برای بیماران شده و هزینه درمان آنها نیز بالاست. هزینه های سالانه درمان این بیماریها تنها در ایالات متحده از چندصد میلیون دلار هم تجاوز میکند بعلاوه درمانهای موجود برای بیماریهای عصبی نیز کافی نمی باشد. با تغییر ویژگی های جمعیتی جوامع بروز بیماریهای مرتبط با تخریب عصبی وابسته به سن نیز به سرعت در حال افزایش است که خود سبب بغرنج شدن این مشکل می.شود. آپوکاروتنوئیدهای زعفران تاثیرات دارویی بسیاری بر سیستم عصبی دارند. این دسته از فعالیتهای داروشناختی شامل ویژگیهای ضد اضطرابی اثرات ضد افسردگی تحریک قوای جنسی بهبود یادگیری و حافظه و کاهش علائم فیزیکی ترک مورفین میشوند .
ناهنجاریهای مرتبط با تخریب عصبی معمولا با اختلال در یادگیری و حافظه در ارتباط اند. مطالعات نشان داده اند که کروسین میتواند باعث جلوگیری از تقویت طولانی مدت ایجاد شده در یاخته های عصبی هیپوکامپ شود که توسط اتانول ایجاد می شود. کروسین با عمل روی گیرندههای آن متیل دی اسپارتات باعث سرکوب آن میشود.
در تحقیقی که روی بافت زنده انجام گرفت مشاهده شد که کروسین هم در غلظت پایین و هم بالا (۵۰ تا ۲۰۰ میلی گرم در کیلوگرم) باعث مهار اختلال یادگیری و کاهش تواناییهای عملکردی ایجاد شده در اثر هیوسین گردید .
زعفران و نقش آن در درمان افسردگی
افسردگی یک اختلال روانی جدی و شایع است پیش بینی شده است که این بیماری یکی از ده عامل بروز ناتوانیهایی است که در سال ۲۰۲۰، ۲۱ درصد جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار خواهد داد .اثرات ضد افسردگی آپوکاروتنوئیدهای زعفران در آزمایشات پیش بالینی دقیق مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد که این ترکیبات نسبت به دارونما در کاهش افسردگی موثر بودند .
این فعالیت در عصاره های آبی و اتانولی کلاله و گلبرگ زعفران از طریق آزمون های شنای اجباری (FST) در موشها نیز مورد بررسی قرار گرفت و مشاهده شد که این اثر احتمالا توسط سافرانال (۰٫۰۵ تا ۰.۱۵ میلی گرم بر کیلوگرم) و کروسین (۴۰تا ۶۰۰ میلی گرم بر کیلوگرم) با جلوگیری از جذب دوپامین نور اپی نفرین و سروتونین تسهیل میشود.
پس از آن و توسط مدلهای رفتاری مشخص گردید که اثرات شبه ضد افسردگی عصاره آبی زعفران ممکن است بدلیل حضور کروسینهای ۱ و ۲ رخ داده باشد . علاوه بر دارا بودن اثرات ضد افسردگی قوی برخی مطالعات نشان داده اند که کروسین ممکن است دارای فعالیت ضد اضطرابی نیز باشد.
با استفاده از وسترن بالتینگ مشخص شد که تیمار ۲۵ و ۵۰ میلی گرم کروسین باعث افزایش قابل ملاحظه سطح CREB و BDNF شد که روند این افزایش نیز وابسته به غلظت بود. تمامی غلظتهای کروسین باعث افزایش وابسته به غلظت سطوح VGF شدند. سطوح p CREB توسط غلظت ۵۰ میلیگرم بر کیلوگرم کروسین بطور معنی داری افزایش یافتند. تنها غلظت ۱۲.۵ میلیگرم بر کیلوگرم کروسین توانست بطور قابل ملاحظه ای سبب افزایش بیان سطوح BDNF شود.
هرچند در تمامی گروههای مورد بررسی هیچگونه تاثیری بر سطح بیان CREB و VGF ارائه نگردید .اخیرا در یک مطالعه بالینی پایلوت دوسوکور دارای شاهد که بصورت تصادفی انجام گرفت افزودن قرصهای کروسین (۳۰ میلیگرم در روز، ۱۵ میلی گرم )دو بار در روزباعث تقویت فعالیت مهار کننده انتخابی بازجذب سروتونین (۱۴۲(SSRI) در طی تیمار درمان بیماران دچار افسردگی خفیف تا متوسط شد. بعلاوه، بدلیل عدم بروز اثرات جانبی قابل توجه کروسین بعنوان یک عامل کمک درمانی موثر معرفی گردید . مشخص شده است که کاروتنوئیدهای زعفران مانند کروستین، بطور موثری از مانع خونی مغزی ۱۴۳ عبور کرده و سبب کاهش خطر ناهنجاریهای تخریب کننده عصبی میشود هم انکوباسیون رده سلولی هیپوکامپ HT۲۲ با ۵ ماکرومول کروستین و نانوذرات اکسید مس (Cuo) بطور معنی داری باعث کاهش سمیت ایجاد شده توسط اکسید ،مس شد.
آپو کاروتنوئیدهای زعفران در درمان بیماریهای آلزایمر و پارکینسون نیز مفید هستند. محصول اصلی تجزیه کاروتنوئیدها یعنی ترانس کروسین ۴ که استر دایجنتوبیوسیل کروستین است. سبب سركوب آبتا فيبريل لوجنسیس شد که از طریق اکسیداسیون فیبریلهای پپتید بتا آمیلوئید در بیماری آلزایمر بوجود می آیند بیماری پارکینسون اساسا با زوال سلول های عصبی توده سیاه توسط گونه های اکسیژن فعال یا مواد شیمیایی مختلف نظیر ۶ هیدروکسی دوپامین مشخص میگردد که در نهایت سبب مرگ سلولهای عصبی می شود.
افزایش توان آنتی اکسیدانی آنزیمهای آنتی اکسیدان در موشهای آزمایشگاهی که با کروستین پیش تیمار شده بودند مشاهده گردید. نقش کروسین در محافظت از سلولها در برابر اثرات مضر ۶ هیدروکسی دوپامین در بیماری پارکینسون نشاندهنده قابلیت کروسین بعنوان عامل درمانی موثر برای غلبه بر این بیماری آزار دهنده است .
مطالعاتی که به آنها اشاره شد شواهد محکمی ارائه میدهند که نشان میدهد آپو کاروتنوئیدهای زعفران از ایجاد یا پیشرفت اختلالات مرتبط با سیستم عصبی جلوگیری مینمایند. هرچند، بمنظور درک مکانیزم های دقیقی که آپوکاتنوئیدهای زعفران بواسطه این مکانیزم ها اثرات مفیدشان را بروز میدهند ،مطالعات بیشتری باید انجام گیرد.
بیو الکسیرو (Bio Elixiro)با سابقه طولانی در تحقیق ،آزمایش و تولید مواد ارگانیک و داشتن چندین شعبه در سراسر دنیا تلاش میکند ،تا با ارائه محصولات طبیعی و ارگانیک گامی بلند برای سلامتی مشتریان خود بردارد.گروه تجاری گلدن مارت تحت برند بیو الکسیرو (Bio Elixiro) محصولات ارگانیک و طبیعی زیر را با مواد اولیه با کیفیت و بسیار مرغوب ارائه میدهد.
• -خشکبار (پسته ، بادام،کشمش ،فندق ،بادام هندی و…)
• -میوه خشک
• -ادویه جات (زعفران ،هل ،زیره و…)
• -زرشک
• -زعفران و مشتقات آن از قبیل:
• انواع زعفران (سوپر نگین ،نگین ،سرگل ،دخترپیچ و…)
• شربت زعفران
• نبات زعفرانی
• چای و دمنوش
برای تهیه این محصولات در هرجایی از دنیا که هستید فقط کافی است با کارشناسان گلدن مارت تماس بگیرید و محصول بیو الکسیرو (Bio Elixiro) را سفارش دهید.